เวลาพูดถึงการฝึกหมาแบบ positive reinforcement หลายคนจะนึกถึง ขนม เป็นอย่างแรก
แต่จะทำยังไง ถ้าหมาของคุณไม่ตื่นเต้นกับขนมเลยล่ะ?
ไม่ว่าจะใช้ขนมเม็ด ขนมนุ่ม หรือแม้แต่ตับไก่ เขาก็ดูเหมือนไม่สนใจ
ก่อนที่จะถามว่า เราจะฝึกยังไง? ลองกลับมาดูคำถามสำคัญกว่านั้นคือ
ทำไมหมาถึงไม่อยากได้ขนม?
ปัญหาไม่ได้อยู่ที่ขนม แต่อยู่ที่ คุณค่า ที่หมาให้กับขนม
การที่หมาไม่อยากได้ขนม อาจไม่ได้แปลว่าเขาไม่ชอบมันจริง ๆ แต่คือเขา ยังไม่มี ประสบการณ์ที่ดีพอ กับขนม
ในสมองของเขา ขนมยังไม่ได้มีความหมายอะไร ไม่มีความตื่นเต้น ไม่มีความคาดหวัง
เพราะในระบบรางวัลของสมองหมา สิ่งที่กระตุ้นให้เกิดการฝึกได้จริง ๆ คือ โดพามีน (dopamine)
ซึ่งจะหลั่งออกมาเมื่อหมา คาดหวัง ว่าจะได้รางวัล ไม่ใช่แค่ตอนที่เขาได้ขนมจริง ๆ เท่านั้น
แล้วอะไรที่ทำให้หมาไม่มี food drive?
- เป็น ลูกหมาเดี่ยว (singleton puppy) ที่โตมาโดยไม่มีพี่น้อง ทำให้ขาดประสบการณ์แข่งขันหรือฝึกควบคุมตัวเอง
- มี ภาวะวิตกกังวลหรือกลัว สภาพแวดล้อม เช่น ที่แปลกใหม่ หรือเสียงดัง
- อยู่ใน ภาวะกระตุ้นเกิน (over aroused) หมาอารมณ์พุ่งเกินจนไม่สามารถโฟกัสกับขนมได้
- มี อาการเจ็บป่วยหรือไม่สบายตัว
- ได้รับขนมบ่อยเกินไปแบบไม่มีหลักการ จนขนมกลายเป็น “ของฟรี” ที่ไม่น่าสนใจ
- เจ้าของ cheerlead หรือบังคับมากเกินไป จนทำให้หมาเครียด
- ขาดการออกกำลังกายอย่างเพียงพอ
วิธีสร้าง คุณค่า ให้ขนม จนหมายิ้มแล้วน้ำลายไหล
1. ใช้หลักการ Transfer of Value
เริ่มจากสิ่งที่หมาคุณรัก เช่น การเล่นไล่จับ, ลูกบอล, หรือการวิ่ง
จากนั้น จับคู่ สิ่งเหล่านี้กับการให้ขนม (เช่น เล่น หยุด ให้ขนม)
เมื่อหมาเริ่มคาดหวังความสุขจากกิจกรรมนี้ เขาจะเชื่อมโยงว่า ขนม = ของดี
2. ใช้เกมที่มีการรั้งให้อยากได้ (Restraint Games)
หมาบางตัวต้องการความท้าทายก่อนจะรู้สึกมีอารมณ์ร่วม
เกมเช่น Restraint Recall หรือ Moving Bowl สร้างแรงดึงดูดและความตื่นตัว
จากนั้นให้ขนมเป็นรางวัลหลังเกม ขนมจะเริ่มมีคุณค่าทางอารมณ์
3. ปรับวิธีการให้
บางครั้งการถือขนมจ่อปากหมา อาจทำให้เขาเบื่อให้ลอง ซ่อนขนมไว้ในมือ แล้วเปิดเมื่อหมาทำสิ่งที่ถูก
หรือโยนขนมให้วิ่งเก็บ เพื่อสร้างความสนุกให้กับขนม
4. ค้นหาขนมที่ หมาเลือก เอง
จัด mini taste-test เช่น ขนม 4 แบบวางเรียงกัน ดูว่าเขาเลือกชิ้นไหนก่อน, ชิ้นไหนเมิน
เลือกใช้ขนมที่เขาตาเป็นประกาย ทันทีที่ได้กลิ่น
เสริมด้วยหลักการ Premack Principle
Premack Principle บอกว่า
พฤติกรรมที่หมาชอบมาก จะใช้เสริมแรงพฤติกรรมที่เขาชอบน้อยได้
เช่น ถ้าหมาชอบวิ่ง
ให้เขา นั่งนิ่ง ก่อน แล้วค่อยปล่อยให้วิ่ง
หรือ ถ้าชอบของเล่น
ให้หยุดรับขนม แล้วค่อยเล่นต่อ
ทำแบบนี้ซ้ำ ๆ ขนมจะเริ่มมี คุณค่า เพราะมันคือทางผ่าน สู่สิ่งที่เขารัก
อย่าลืมว่า ความอดทน คือหัวใจ
ฝึกเพิ่ม Food Drive ไม่ใช่เรื่องสำเร็จในวันเดียว มันคือเกมระยะยาว ที่ต้องอาศัยการสังเกต จังหวะ และการออกแบบประสบการณ์ให้หมาและเมื่อคุณสร้างคุณค่าของขนมได้แล้ว สิ่งที่ตามมาคือหมาที่เลือกจะร่วมมือ เพราะเขาเชื่อว่ามันคุ้มค่ากับเขาเอง
หากหมาคุณยังไม่อินกับขนม นี่อาจไม่ใช่จุดจบของการฝึก
แต่มันคือ “จุดเริ่มต้น” ของการเข้าใจเขาอย่างลึกซึ้ง
แล้วคุณจะพบว่า การฝึกเชิงบวก ไม่ได้เริ่มจากขนม แต่มันเริ่มจาก ความใส่ใจ
